Van Arnhem tot Sexbierum, van Swifterbant tot Zandeweer en van Espel tot in Munnekezijl: voetbaltrainer Jacob Russchen uit Drachten zag in de noordoostelijke helft van Nederland nagenoeg alle voetbalvelden die er zijn te bedenken. Decennialang was hij wekelijks minstens drie dagen met het trainerschap in de weer en dat met volle overgave. Aan dat alles komt nu een einde. Na exact drieënveertig jaren en tien clubs zet Jacob Russchen er een punt achter. Met op zijn CV een reeks heel aardige successen, maar bovenal een karrenvracht aan prachtige herinneringen.
Nee, hij verwacht niet in een zwart gat te vallen. Het zal even wennen zijn, maar Jacob Russchen (1962) heeft hobby’s genoeg. Het golfen bijvoorbeeld is er al een hele tijd niet van gekomen. Al haast een jaar staan clubs ongebruikt in de schuur. Met nog meer interesse zal hij de voetbalprestaties van de kleinkinderen blijven volgen en natuurlijk die van de eigen zoons, Mark en Diederik, die bij respectievelijk Boornbergum en vv Drachten in het eerste elftal spelen. Zelf kon Jacob Russchen niet lang van zijn voetbalcarrière genieten. Op zesjarige leeftijd zet hij vol enthousiasme zijn eerste stappen op het voetbalveld bij Drachtster Boys. Daar doorloopt Russchen alle hoogste jeugdteams, tot hij in de A1 een liesblessure oploopt waarvan hij aldoor hinder ondervindt.
Jacob Russchen ziet ontelbare behandeltafels, tot die van de internationaal bekende sportgeneeskundige Rein Strikwerda aan toe. Zonder succes, de pijn blijft. Murw gebeukt door alle teleurstellingen hangt Russchen zijn schoenen aan de wilgen. Naar eigen zeggen gaat er aan hem geen groots voetbaltalent verloren. Bovendien heeft Russchen zijn pijlers al jong gezet op een trainerscarrière. Als student op het CIOS loopt hij stage bij Drachtster Boys, daarvoor traint hij de jeugd van Blue Boys uit Nij Beets. Een mooi begin, al heeft Russchen daarna een zetje in de rug nodig om dit begin een vervolg te geven. Werkzaam in het leger als sportinstructeur is het kapitein Fred Visser die hem op de kazerne van Wezep benadert om jeugdtrainer te worden van ASC Dalfsen. Russchen, dan woonachtig in Zwolle hapt toe en zal nauwelijks twee jaar later bij Espel in de Noordoostpolder beginnen aan zijn eerste klus als hoofdtrainer.
Een hoofdtrainer van 23 jaar oud, het is halverwege de tachtiger jaren nog een noviteit. Het gros van de Espeler selectie is ouder dan eindverantwoordelijke Jacob Russchen, tot botsingen door het leeftijdsverschil leidt dat nimmer. Sterker nog, de Espeler manschappen doen het onder Fries bewind uitstekend, schoppen het in zelfs tot de bekerfinale van de Zwolsche Voetbalbond. De hoofdprijs wordt niet gepakt, maar als Russchen in 1988 de deur achter zich dicht trekt in Espel kan hij dat met volle tevredenheid doen. Bij het hoger spelende en grotere Swift’64 uit Swifterbant slaagt hij er wel in om een prijs in de wacht te slepen. In 1991 promoveert Swift via de nacompetitie, dat op uiterst memorabele wijze. ,, Yn totaal moasten we sân wedstriden spylje om te promovearjen. Uteinlik ha we it rêden, mar der wiene op it lêst spilers dy’t der hielendal klear mei wiene. Der kaam mar gjin ein oan dat seizoen”, blikt Russchen lachend terug.
Als Jacob Russchen in 1992 afscheid neemt van Swift’64 is hij weer woonachtig in Drachten. In 1986 trouwt hij met Martha, eveneens afkomstig uit Drachten. Het jonge echtpaar wil graag terug naar Fryslân. Wanneer Russchen krijgt te horen dat hij van ’t Harde overgeplaatst zal worden naar Havelte, Steenwijk of Assen besluiten ze van die wens realiteit te maken en een woning te kopen in hun oude woonplaats. Groot is de verbazing als Russchen niet lang na de verhuizing een telefoontje krijgt dat hij wordt overgeplaatst naar het Brabantse Ossendrecht. Russchen weigert en kan als gevolg hiervan naar een nieuwe baan op zoek. Die vindt hij opvallend snel. Bij toeval komt de geboren Waskemeerder in de verzekeringswereld terecht. Anno 2025 is Russchen hierin nog steeds werkzaam, de laatste kwart eeuw in dienst van Van der Velde Verzekeringen te Surhuisterveen.
Surhuisterveen zal ook voor wat betreft de voetballerij de nieuwe standplaats worden van Jacob Russchen. In 1994 krijgt hij het vlaggenschip van ’t Fean’58 onder zijn hoede. Het “blau, wyt en read” dobbert dan al jarenlang anoniem rond in de vierde klasse. Dat zal na de komst van Russchen snel veranderen. In zijn debuutjaar halen de Feansters de finale van de nacompetitie, die onder de rook van de Leeuwarder CCF-fabrieken op het inmiddels verdwenen sportpark De Greuns met 5-1 verloren gaat tegen SDS. Het tweede avontuur in de nacompetitie een jaar later levert evenmin succes op, bij poging drie in 1997 is het raak als in de beslissende nacompetitiewedstrijd het Emmer DZOH na verlenging met 3-1 wordt geklopt dankzij twee treffers van Simme Schievink. Bijna zit er nog meer in het vat. Een jaar later schopt ’t Fean’58 het als promovendus opnieuw tot het seizoenstoetje, een late nederlaag tegen BCV verspert dan een promotie naar de eerste klasse.
’t Fean’58 heeft nog altijd een speciaal plekje in het hart van Jacob Russchen. ,,In waarme famyljeklup mei hertlike minsken, net foar neat haw ik der tusken 2011 en 2014 nochris trije jier werom west”, aldus de oefenmeester. Na de bijzonder succesvolle jaren bij ’t Fean’58 kiest Russchen in 1998 voor de luwte; als hoofd jeugdopleiding en trainer van de A1 gaat hij verder bij Drachtster Boys. Minder in de schijnwerpers heeft Russchen zeker niet minder plezier, zo vertelt hij: “De jierren by Drachtster Boys fûn ik prachtich. De jeugdteams spilen allegearre op it heechste nivo. De klup hie in gearwurkingsferbân mei SC Heerenveen. Offallers fan It Hearrenfean kamen sa soms by ús telâne. Marco van der Heide is bygelyks in spiler dy’t oanwaaien kaam. Wat ha ik fan him geniete. Njonken dat ik by de jeugd fan Drachtster Boys siet, ha ik ek fiif jier op freed en snein wurksum west op de fuotbalskoalle fan Henk en René de Jong. It wie in drokke, mar prachtige tiid dêr’t ik in hiel soad aardige kontakten oan oerhâlden ha.”
Na zich bijna een decennium vooral met het jeugdvoetbal beziggehouden te hebben, keert Jacob Russchen in 2007 terug als hoofdtrainer. Marum wordt zijn nieuwe club, een vereniging die dan nog is onderverdeeld in een zaterdag- en een zondagtak en dat laat zich blijken. “Ik hie by Marum in leuke spilersgroep en we diene it seker net ûnaardich. Oan de ein kamen we krekt twa doelpunten tekoart foar de neikompetysje. It spitige wie dat it in konstant getoutrek wie om jeugdspilers mei te krijen. Beide earste alvetallen aasden op de talinten. Der wie even sprake fan dat de sneinsôfdieling ferdwine soe. By de ledegearkomste om dat te beklinken spilen de sentiminten op en giene wy op’e âlde foet fierder. Foar my wie dat oanlieding om it by dat iene jier te litten. Net folle letter waard ik belle troch Kollum. Dêr ha ik trije moaie jierren hân, al einige it sneu. Yn 2010 promovearren wy nei de twadde klasse, in jier letter waard de gearwurking in pear wiken foar de ein fan de kompetysje beëinige.”
In 2014 overweegt Jacob Russchen na nog eens drie jaar ’t Fean’58 om zijn trainersloopbaan voor gezien te houden. Russchen legt uit: ,,Us soannen fuotballen ûnderwilens yn de hegere leeftiidskategoryen en moasten hieltyd letter op’e dei fuotbalje. De kombinaasje trainer en fuotbalheit wêze wie hjirtroch lestich te meitsjen. Doe’t sneinsklup vv Gorredijk my benadere wie de oplossing dêr. Op saterje koe ik moai by Mark en Diederik sjen, op snein gong ik mei De Gordyk op’en paad.” Met Jacob Russchen als roerganger wordt Gorredijk in 2017 kampioen. Een mooi succes, al zegt Russchen dat het grootste succes gedurende zijn vierjarige verblijf in Gorredijk elders plaatsvond: ,,Op it sportpark yn De Gordyk lei in trainingsfjild dat ik sûnder oerdriuwen betitelje kin as it minste dat ik ea sjoen haw. Foaral yn’e wintermoannen wie it in modderpoel. Nei lang oantrúnjen fan klupminsken is der in keunstgersfjild kaam. Dat hat de feriening gjin wynaaien lein.”
De volgende club van Jacob Russchen is een opvallende gezien zijn lange historie bij ’t Fean’58. In 2018 wordt Russchen aangesteld bij de hoofdmacht van buurman Surhuisterveen. Vijf bewogen jaren traint het Drachtster voetbaldier de oranjehemden. Het begint met een kampioenschap, in 2019 wordt Surhuisterveen kampioen van de zondagse vierde klasse. Als de Coronacrisis net is uitgebroken besluit de vereniging over te stappen naar het zaterdagvoetbal. Dan al schemert door dat er zelfstandig weinig toekomst is voor de in 1935 opgerichte zondagclub. Een fusie met ’t Fean’58 is onvermijdelijk, in 2023 ziet FC Surhústerfean het levenslicht. Jacob Russchen heeft de fusie altijd toegejuicht: ,,Ik snap de gefoelens dy’t der ûnder de âldere leden libben hiel goed. Uteinlik hat it ferstân dochs wûn. Foar vv Surhuisterveen wie der op de ein net folle mear te wollen. Jeugdleden wiene der amper. Dat wie seker yn it lêste jier somtiden dreech wurkjen foar ús. We fuotballen nearne mear foar, we moasten it dwaan mei de seleksje dy’t der oan it begjin fan it seizoen op papier set wie. Nettsjinsteande dy bykomstichheid wie it in moaie tiid. In leuke groep en de trainingskampen yn Spanje en Portugal, ik hie se foar gjin goud misse wollen”, zegt Russchen met een veelzeggende glimlach.
Als trainer van Harkema-Opeinde sluit Jacob Russchen zijn imposante carrière af. Bij deze van origine Harkemaster zondagclub voegt de zestiger in 2024 weer een hoogtepunt toe aan zijn lange loopbaan door ondanks een ingekrompen selectie na knotsgekke beslissingswedstrijden tegen Scheemda en Gruno handhaving af te dwingen. ,,En dat wie minstens sa moai as de kampioenskippen en de promoasjes fan de ôfrûne 43 jier.”, zegt Russchen zonder omhaal. ,,In priis is moai, mar je moatte je der net blyn op sjen. Wêr’t ik ek wurke, ik ha altyd tige genietsje kinnen fan it groepsproses. Spilers dy’t har ûntwikkelje, in teamgeast dy’t ûntstiet, dêr doch ik it as trainer foar. Dat der oan de ein fan de rit in priis klearleit is moai, mar it hoecht net altyd in kampioenskip te wêzen dat derfoar soarget dat in seizoen slagge is. “
Zijn er nog clubs die Jacob Russchen ooit had willen trainen? ,,Nee”, zegt Russchen stellig. ,,Wol hat der ea sprake fan west dat ik in team wêryn Diederik, Mark en skoansoan Jelte, dy’t troud is mei ús dochter Kristien traine soe. It is der nea fan kaam, mar it hie my wol aardich talike. Ik sjoch mei folle tefredenheid werom op al dy jierren yn it fuotbalwrâldsje. Fansels hawwe der wolris minder leuke foarfallen west, dat is logysk as je hast in heale iuw yn’e fuotballerij meirinne. Dy minder aardige ûnderfiningen wurde folslein fuortdrukt troch alle moaie oantinkens”, een uitspraak die het positief ingestelde karakter van Russchen kenmerkt. Hij heeft geen reden tot klagen, vindt hij: ,,Us bern Kristien, Mark en Diederik wenje op rinôfstân, lykas myn âlden. Myn âlden ha my as trainer al dy jierren folge. Se stiene al by de sydline lâns doe’t ik yn 1994 begûn by’t Fean’58, hast njoggentich jier âld wiene se der in pear wiken lyn ek by doe’t we mei Harkema-Opeinde tsjin Droegeham spilen. Fuotbal hat dêrtroch altyd in ferbinende faktor west binnen ús famylje. Rekkenje mar dat ik meikoarten geregeld by Mark en Diederik sjen sil. Dêrneist ha Martha en ik yntusken fjouwer bernsbern: Fayenn en Xavi fan Mark en Kjelt en Fos van Kristien. Xavi en Kjelt fuotbalje foar Drachtster Boys. Prachtich om te sjen, ik sjoch der nei út om de knaapkes safolle mooglik te folgjen. Ja, ik sil noch geregeld lâns de fuotbalfjilden te finen wêze!” Jacob Russchen is uit de voetballerij, de voetballerij is nog lang niet uit Jacob Russchen, dat is duidelijk!
𝑬𝒆𝒏 𝒅𝒆𝒆𝒍 𝒗𝒂𝒏 𝒅𝒆 𝒇𝒐𝒕𝒐’𝒔 𝒊𝒔 𝒂𝒇𝒌𝒐𝒎𝒔𝒕𝒊𝒈 𝒖𝒊𝒕 𝒉𝒆𝒕 𝒑𝒓𝒊𝒗é 𝒂𝒓𝒄𝒉𝒊𝒆𝒇 𝒗𝒂𝒏 𝑱𝒂𝒄𝒐𝒃 𝑹𝒖𝒔𝒔𝒄𝒉𝒆𝒏. 𝑫𝒆 𝒇𝒐𝒕𝒐’𝒔 𝒗𝒂𝒏 𝒗𝒗 𝑺𝒖𝒓𝒉𝒖𝒊𝒔𝒕𝒆𝒓𝒗𝒆𝒆𝒏 𝒛𝒊𝒋𝒏 𝒂𝒇𝒌𝒐𝒎𝒔𝒕𝒊𝒈 𝒗𝒂𝒏 𝑶𝒓𝒂𝒏𝒈𝒆 𝑷𝒊𝒄𝒕𝒖𝒓𝒆𝒔. 𝑫𝒆 𝒇𝒐𝒕𝒐’𝒔 𝒗𝒂𝒏 𝑯𝒂𝒓𝒌𝒆𝒎𝒂-𝑶𝒑𝒆𝒊𝒏𝒅𝒆 𝒎𝒆𝒕 𝒔𝒑𝒆𝒄𝒊𝒂𝒍𝒆 𝒅𝒂𝒏𝒌 𝒂𝒂𝒏 𝑲𝒍𝒂𝒂𝒔 𝑬𝒍𝒛𝒊𝒏𝒈𝒂.
De voetbalcarrière van Jacob Russchen is geen lang leven beschoren. Russchen schopt het wel tot de selectie van Drachtster Boys en het Zwolse Be Quick’28 maar zal, geteisterd door een liesblessure, al op jonge leeftijd zijn schoenen aan de wilgen hangen. Hier een van de weinige foto’s uit Russchen (op de foto, rechts) zijn voetbaljaren, genomen tijdens een onderling zaalvoetbaltoernooi van Drachtster Boys.
Op 23-jarige leeftijd begint Jacob Russchen (bovenste rij, tweede van rechts) aan zijn eerste klus als hoofdtrainer. Met Espel schopt Russchen het tot de bekerfinale van de Zwolse voetbalbond. Een hoofdprijs zit er niet in voor de mannen uit de Noordoostpolder, desondanks krijgen de verliezend finalisten na afloop een medaille uitgereikt.
Verspreid over twee periodes zal Jacob Russchen liefst zeven seizoenen eindverantwoordelijke zijn van ’t Fean’58. In 1997 promoveren de Feanster manschappen naar de tweede klasse, een jaar later volgt er bijna promotie naar de eerste klasse. Hier, de selectie van 1995. Staand, van links naar rechts: Jan Alserda (elftalleider), Simme Schievink, Pieter van der Meer, Hannes de Boer, Rudolf Frankena, René Bethlehem, Wietze Stoelwinder en Jacob Russchen (hoofdtrainer). Gehurkt, van links naar rechts: Albert Riemersma, Richard From, Meindert Brouwer, Jeroen Sienema, Marco de Bruin, Bert Vos en Jan Stoelwinder.
Op 18 juli 2001 is Jacob Russchen gelegenheidstrainer van een regioteam, dat het op sportpark ’t Ketting in Surhuisterveen op gaat nemen tegen SC Heerenveen. Op deze foto, genomen voor aanvang van deze wedstrijd is Russchen in conclaaf met SC Heerenveen-trainer Foppe de Haan, een goede bekende uit zijn CIOS-tijd.
In 2017 wordt Jacob Russchen met Gorredijk kampioen van de vierde klasse. Op de foto de kampioensploeg. Staand, van links naar rechts: Milan van der Zee, Jesmer de Vries, Jelmer Veenstra, Arne de Jong, Jorrit Bijker, Jesmer Schots, Hille van Goinga, Jos van Veen, Fokko Posthumus, Remco Blaauw, Jos de Vries, Chris Riem, Hylke Bergsma, Ronny de Boer (elftalleider), Hannes Overwijk (verzorger) en Jacob Russchen (hoofdtrainer). Gehurkt, van links naar rechts: Ferdy Oenema, Tristan Bijlsma, Bas van Veen, Jelmer Posthumus, Jappie Koopmans, Sven van der Woude, Jaco Blaauw, George Dimov, Jan van der Leeuw, Arjen Bergsma, Mart van der Tuin en Jorrit Bijlsma.
Jacob Russchen als hoofdtrainer van vv Surhuisterveen, geflankeerd door elftalleider Douwe Fokkinga en op de achtergrond gadeslagen door zijn trouwste supporters: heit Binne en mem Stieneke, alsmede door echtgenote Martha, dochter Kristien en schoonzoon Jelte.
Het laatste succes uit de clubhistorie van vv Surhuisterveen: In 2019 wordt het vlaggenschip van de zondagclub kampioen van de vierde klasse. Op de foto de kampioenen. Staand, van links naar rechts: Jacob Russchen (hoofdtrainer), Douwe Fokkinga (leider), Ritske van der Meer (grensrechter), Wesley de Vries, Jorrit Veenstra, Feico Fokkinga, Feie Hollema, Rick Copinga, Bard Pultrum, Lammert Veenstra, Bart Bosgra, Jesse van Dijk, Sjoerd Veenstra, Wierd Hamstra, Watse Anne van Houten, Marco de Jong en Theo de Haan. Gehurkt, van links naar rechts: Dennis de Jong, Andries Walda, Joeri Feenstra, Leon van Dijk, Tobi Nijboer, Bart Cazemier, Robert Jan Vos, Gauke Pool en Tinus van Houten.
KNVB-official Sije Heidstra feliciteert Jacob Russchen met de behaalde titel.
Dolle vreugde in oost-Groningen: in de stromende regen overleeft Harkema-Opeinde de strafschoppenreeks tegen Scheemda. Op de foto viert Jacob Russchen de zege met mede-stafleden Steven From (links) en Lieuwe van der Heide (rechts). De foto is gemaakt door Klaas Elzinga.
Jacob Russchen, bezig aan zijn laatste weken als hoofdtrainer. (Foto: Klaas Elzinga)