Hoe een “ouwe seun” publiekslieveling werd aan De Langeleegte
AAN DE BAL: Jetze Pascal
Quicksilver P, het is een bijnaam die in Friesland vandaag de dag wellicht niet direct een belletje doet rinkelen onder voetballiefhebbers. Wie de naam in Oost-Groningen noemt heeft grote kans dat zeker de 60-plussers wel direct weten over wie het gaat. De bijnaam behoort toe aan Jetze Pascal, in de jaren ’60 en ’70 van de vorige eeuw een van de populairste spelers van profclub Veendam. Nog steeds wordt de inmiddels 81-jarige Pascal op straat herkend als hij de veenkoloniën aandoet. Toch is er maar één plek op aarde die zijn hart sneller doet slaan en dat is Harlingen.
Wie Jetze Pascal door Harlingen ziet lopen zal vermoeden dat hij zijn leven lang in de havenstad heeft gewoond. Iedereen kent Pascal en Pascal kent iedereen. Toch is hij bijna 55 jaar weggeweest. In 1964 verliet hij zijn geboortestad voor een voetbalavontuur. Pas in 2020 keerde hij er na een verblijf van onder meer 32 jaar in Burgum terug. In een grachtenpand, met zicht op de sluizen van de Noorderhaven, op een steenworp afstand van waar Pascal in 1941 werd geboren. Het daalderse plekje suggereert dat Pascal een vermogen heeft verdiend met de voetballerij. Niets is minder waar. Hij heeft van jongs af aan hard moeten werken om in deze situatie te komen.
Al op minderjarige leeftijd leert Jetze Pascal op de garnalenboot HA15 van vader Arjen wat aanpoten is. De visserszoon maakt lange dagen. In de weekenden is er gelukkig nog meer dan genoeg lucht over om te excelleren op Het Balkland, de thuisbasis van vv Harlingen. Zestien jaar oud is Pascal als hij zijn debuut maakt in het eerste elftal, dat dan in de tweede klasse speelt. De junior is van meet af een revelatie. Vanaf de flanken legt hij de ballen op wekelijkse basis voor het intikken voor de Harlingen voorwaartsen. Met name met goalgetter Johnny Ligthart vormt Pascal een gouden en door het hele noorden gevreesd tandem.
In de jaargang 1962/1963 vallen de puzzelstukjes met een omweggetje op de juiste plaats. Harlingen zit lange tijd in een zetel op weg naar het kampioenschap. Als de eindstreep in zicht komt begint de motor bij de havenstedelingen te haperen. Op de voorlaatste speeldag zorgt een verliespartij bij het Winsumer Hunsingo ervoor dat Harlingen wordt ingehaald door Drachten. Een misser die in de slotronde wordt recht gezet: voor 4000 toeschouwers klopt Harlingen de Drachtster rivaal, vooral dankzij de volgens de kranten niet af te stoppen Jetze Pascal die twee assists aflevert en zelf de verlossende 3-1 scoort.
Een extra wedstrijd op het neutrale terrein aan de Leeuwarderweg in Sneek moet uit gaan wijzen wie naar het hoogste niveau gaat promoveren. In Friesland wordt dagenlang over niets anders gesproken. Drachten heeft in een mum van tijd bijna twintig supportersbussen vol. Vanuit Harlingen komt het dubbele. Meer dan 6000 aanwezigen zien het finaleduel al vroeg ontbranden. In de tweede minuut kopt Sietse Broersma uit een hoekschop van Jetze Pascal raak. Kort voor rust komen de Drachtsters langszij, een voorbode voor een zeer spannende tweede helft. Heel Harlingen houdt de adem in als Jetze Pascal in de 71ste minuut op snelheid de laatste verdediger eruit loopt en alleen richting het vijandelijke doel sprint. Het schot dat volgt eindigt op de paal, de rebound knalt Pascal in de touwen. Het is 2-1, een stand waarin geen verandering meer zal komen. Duizenden Harlinger voetbalsupporters nemen na het laatste fluitsignaal bezit van het speelveld.
Kranten stellen daags na het glansoptreden van Jetze Pascal dat het voor Harlingen onmogelijk is om de pijlsnelle vleugelspits te behouden. Begrijpelijk. Een jaar eerder is Pascal al bij Sparta op gesprek geweest. Dat loopt op niets uit. Op de heenweg krijgt Pascal in de gaten dat hij niet zal gaan aarden in een wereldstad als Rotterdam. Voor zijn eerste verblijf in het profmilieu zoekt de dan 22-jarige Harlinger het dichter bij huis. Hij tekent een contract bij Leeuwarden, de voorloper van Cambuur. Pascal had zich in de Friese hoofdstad geen betere binnenkomer kunnen wensen. Na zijn debuut schrijft de Leeuwarder Courant: ‘Rechtsbuiten Jetze Pascal, midvoor Dirk Roelfsema en rechtshalf Gerrit Tardy, dat waren gistermiddag in het Cambuur-stadion de grote mannen bij de wedstrijd Leeuwarden-HVC’. Leeuwarden klopt de Amersfoorters met 5-0, onder meer dankzij een juweel van een doelpunt van de Harlinger aanwinst.
Jetze Pascal is dan al uitgegroeid tot een bekende Fries, niet alleen dankzij de voetballerij. Op het ijs blijkt Pascal minstens zo rap als op het groene veld. Als kortebaanschaatser sleept hij menig prijs in de wacht ,,Met schaatsen verdiende ik soms nog meer dan met het voetballen”, zegt Pascal. ,,Een gewonnen rit leverde regelmatig een mooi geldbedrag op. De voetballerij was geen vetpot. Dat hield met een gulden of 500 per maand wel op toen. We moesten er gewoon naast werken. Daar klaagde niemand over. We waren blij dat we na een dag hard werken lekker los konden op het voetbalveld.” In 1965 verbiedt de KNSB het profs om deel te nemen aan kortebaanwedstrijden. Pascal wordt beoordeeld als prof, waardoor zijn prestatieve schaatscarrière ietwat sneu ten einde komt.
Hoewel Jetze Pascal het bij Leeuwarden naar behoren doet en na Dirk Roelfsema topscorer wordt, laat hij zich in 1964 op de transferlijst plaatsen. Veendam is direct geïnteresseerd en stelt een spelersruil voor, waardoor de internationaal bekende Frans de Munck in Leeuwarder dienst komt te spelen. Jetze Pascal moet wennen in het Groningse, al blijkt dat op het veld geenszins. Direct in zijn eerste wedstrijd voor de Veendammer geelzwarten scoort hij. Hij speelt nagenoeg alle wedstrijden. Toch kent zijn debuutjaar een jammerlijk einde: Veendam degradeert naar de tweede divisie. Een wisselvallig jaar op het laagste profniveau volgt, al geeft het bekeravontuur het seizoen 1965/1966 enige kleur. Veendam overleeft drie ronden en schakelt onder andere provinciegenoot GVAV, subtopper in de eredivisie uit. In de achtste finale vindt Veendam haar waterloo. Kansloos wordt er met 7-0 verloren bij Ajax. Dat het 18-jarige talent Johan Cruijff namens de Amsterdammers viermaal de roos treft maakt de uitschakeling memorabel.
Het huwelijk tussen Jetze Pascal en Veendam wordt een zeer gelukkige. Het helpt dat hij het met teamgenoot Jan Blijham uitstekend kan vinden. Pascal en Blijham hebben kleedkamerhumor hoog in het vaandel staan. De ‘partners in crime’ zijn in Sappemeer zelfs nog enige tijd buren van elkaar. De markante Blijham – die zich met de handel in onder meer oud ijzer op zal werken tot in de huizenhandel – is net als Jetze Pascal een man van de straat, als een kraai iedere schnabbel vangend. Ook de fans sluiten de ‘Fries om utens’ in de armen. Vanwege zijn snelheid krijgt Jetze Pascal de bijnaam Quicksilver P, naar het razendsnelle en bekende Groninger renpaard Quicksilver S. Ook met de andere teamgenoten kan Pascal prima overweg. Zeker spelers als Bé Kuiper, Rikkert La Crois, Hans Ooft en Dick Bosschieter zijn ingenomen met Jetze Pascal, die de ballen vaak voor hun op een presenteerblaadje legt.
In 1968 vindt Veendam de weg omhoog nadat het in de nacompetitie afrekent met Fortuna Vlaardingen. Datzelfde jaar strijkt aan de Langeleegte een trainer neer waar Jetze Pascal tot op de dag van vandaag een warme band onderhoudt: ,,Leo Beenhakker. Hij was pas 26. Veendam nam een gok met zijn aanstelling. Het pakte prima uit. Ook al was die man twee uur aan het woord. Iedereen zat boeiend te luisteren. Je kon toen al zien dat het een toptrainer zou worden.” Dat de warme gevoelens wederzijds zijn blijkt in 2015 als Leo Beenhakker in zijn door Bert Nederlof geschreven biografie meerdere keren Jetze Pascal noemt als voorbeeld van spelers waarmee het fijn werken was.
Na negen seizoenen aan de Langeleegte houdt Jetze Pascal het profbestaan in 1973 voor gezien. Tientallen jaren lang is Jetze Pascal clubtopscorer van Veendam. Vlak voor het faillissement van de club in 2013 wordt hij van de troon gestoten door Marnix Kolder. Dat faillissement doet Pascal nog altijd pijn: ,,Als ik in de buurt ben ga ik vaak nog even in het stadion kijken. Zonde dat er geen profvoetbal meer wordt gespeeld. Veendam was een fijne club met hele fijne mensen. Ik heb aan de Langeleegte prachtige jaren beleefd. Oneindig veel mooie herinneringen liggen daar op dat veld.”
Jetze Pascal had langer profvoetballer kunnen blijven. Zijn werkzaamheden buiten het veld verhinderden dit. ,,Ik had al enige tijd een grondverzetbedrijf en had net een hydraulische kraan aangeschaft. Dat was toen uniek. Niemand had zo’n ding. We hadden het heel druk. Het was niet meer te combineren met een profbestaan. Ik wilde wel graag blijven voetballen. Daarom heb ik afgebouwd in het amateurvoetbal als speler-trainer.” Met de Groninger zondagclubs Alteveer en GVB uit Grootegast behaalt Pascal mooie successen door naar de derde klasse te promoveren, niveaus waar beide clubs tot op de dag van vandaag nooit weer hebben gespeeld. Zijn trainersloopbaan sluit Pascal af in Bakkeveen. Een fijne tijd heeft hij in het brinkdorp: ,,Dat begon al bij het eerste gesprek met een paar bestuursleden en voorzitter Riemer van der Velde. Toen we de zaken hadden afgehandeld haalde Riemer een jeneverfles tevoorschijn. Die hebben we in een halfuur geleegd. Nog altijd kom ik graag in Bakkeveen. Riemer is uitgegroeid tot een goede kameraad. Vorige week heb ik nog vis gebakken bij Riemer en Annie thuis in Langweer.”
Ook in Bakkeveen heeft Jetze Pascal een prachtige start. Met zijn manschappen sleept hij na een zinderende beslissingswedstrijd tegen Houtigehage, bekeken door meer dan 3500 geïnteresseerden, het kampioenschap in de wacht. Als 40-jarige is Jetze Pascal nog regelmatig van waarde voor de ploeg. Kort daarna dient een volgende uitdaging zich aan. Niet eentje op het voetbalveld. Voor zijn werk met de kraan verkast Jetze Pascal naar Barbate aan de zuidkust van Spanje. Door het graven van een ringvaart en het maken van dijken wordt hier in de rivierdelta 70 hectare aan viskweekvijver gerealiseerd. Een enorm project. Twee jaar lang bivakkeert Pascal in het Spaanse in een appartement aan het strand met speedboot. Aan het einde van het decennium keert hij terug naar Nederland, waar hij tot zijn pensionering vlak na de eeuwwisseling op de kraan actief blijft. ,,Mensen vragen me wel eens wat ik er aan heb gevonden om 40 jaar lang, elke dag weer alleen op zo’n kraan te zitten. Man, ik vond het prachtig. Pantoffeltjes aan, muziekje erbij, het heeft me nooit tegengestaan”, lacht Pascal.
Al bijna een kwart eeuw geniet Jetze Pascal nu volop van zijn pensioen. Dat hij voor een 81-jarige nog opvallend fit is helpt daarbij aanzienlijk. Hij rookt niet, eet gezond en is twee tot drie keer in de week in de sportschool te vinden. ,,Niet om dikke spieren te kweken. Gewoon om fit te blijven”, knipoogt Pascal. Daarnaast slaat hij regelmatig een balletje op golfclub De Groene Ster te Leeuwarden. Verdienstelijk, getuige de trofeeën die in de woning aan de muur hangen. ,,Die zijn niet alleen van mij hoor”, zegt Pascal. Ook echtgenote Annemarie, met wie Jetze Pascal in 2024 het 60-jarig huwelijk viert, weet van wanten op de golfbaan. Samen met Annemarie heeft Pascal drie dochters: Anja, Astrid en Mieke. Inmiddels zijn er al acht kleinkinderen en zelfs een achterkleinkind. Trots vertelt Jetze Pascal over hoe de kleinkinderen de kost verdienen in de voetballerij, bij Google in Dublin en op de kermis. Terwijl hij dat doet wordt hij gebeld door een van de kleinzoons met de vraag of hij een hapje kan eten bij opa en oma. Het contact met de kroost is prima, zo blijkt.
Jetze Pascal voelt zich een gezegend mens. Samen met Annemarie heeft hij het prachtig. Nog ieder jaar rijden ze naar Spanje, waar ze in de winterperiode drie maanden in een appartement verblijven. De agenda van Pascal is vaak tjokvol, mede door de vele contacten die hij heeft overgehouden aan de voetballerij. Die contacten beginnen wel uit te dunnen, realiseert Pascal zich. Terwijl hij op de kampioensfoto van Harlingen van 60 jaar terug de namen noemt komt hij tot de conclusie dat van het succesvolle gezelschap op het plaatje nog minder dan een handvol in leven is. ,,Zo gaat dat. Tegenwoordig hebben we meer crematies dan bruiloften. Op deze leeftijd kan het zo voorbij zijn”, zegt Pascal. Daar weet hij zelf alles van. In 2020 raken Jetze en Annemarie Pascal beiden besmet met het Coronavirus. Vier weken verblijft het echtpaar in het ziekenhuis, een groot deel daarvan op de Intensive Care. ,,Ik weet er niets meer van, dat zegt genoeg hoe erg ik er aan toe was.” Door het hele gebeuren is Jetze Pascal het leven nog meer gaan waarderen. ,,We genieten van elke dag. Spijt heb ik eigenlijk van niets in mijn leven. We hebben het veel te goed om ook maar ergens spijt van te hebben”, sluit de aimabele “ouwe seun” af.
Het kampioenselftal van vv Harlingen in 1963, staand: Meinte Mensonides, Piet Sikkema, Melle Scheffer, Dirk van Zon, Jopie de Vries en Klaas de Vries. Zittend: Rinnie Hoekstra, Jetze Pascal, Johnny Ligthart, Wally Steinvoorte, Sietse Broersma en Geert de Haan. Achterste rij, met hoed en zonnebril trainer Jelle Wassenaar, Cleem Heeger en Pier Glas. Naast de staande spelers H. van der Veen en Harm Hateboer (elftalleider).
5 november 1967: Jetze Pascal in een sprint om de bal met De Graafschap-verdediger Koenders.
15 maart 1965: in een bij lange na niet vol Olympisch Stadion duelleert Jetze Pascal met een verdediger van Blauw Wit Amsterdam.
23 mei 1968; Jetze Pascal zet de EDO-defensie onder druk.
De selectie van Leeuwarden in het seizoen 1963/1964, geportretteerd bij het standbeeld ‘Us Mem’. Op het beeld: Domingo Rodriguez y Artiles. Links naast het beeld: Klaas Delgrosso, rechts naast het beeld Hampie Bakker. De vijf spelers daaronder: Joop Pragt, Jetze Pascal, Ido Bunnig, Wim Blokland (trainer) en Andries Koopman. Onderste rij: Henk Iwema, Rob Oosterhuis, Rob Koster, Kees Hiemstra en Gerrit Tardy.